Ο Βόλος είναι πόλη της Θεσσαλίας, χτισμένος στον μυχό του Παγασητικού κόλπου, κοντά στην θέση της αρχαίας Ιωλκού στους πρόποδες του Πηλίου. Είναι μία από τις μεγάλες πόλεις της χώρας και ένα από τα σημαντικότερα λιμάνια αυτής και ο μόνιμος πληθυσμός του, σύμφωνα με την απογραφή του 2001, ανέρχεται σε 85.001 κατοίκους. Το ευρύτερο πολεοδομικό συγκρότημα του Βόλου σήμερα είναι το έκτο σε πληθυσμό αστικό κέντρο της Ελλάδας (μετά την Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη, την Πάτρα, το Ηράκλειο και τη Λάρισα).

Η προέλευση του ονόματος Βόλος δεν είναι πλήρως τεκμηριωμένη. Κατά ορισμένους, η λέξη Βόλος αποδίδεται σε παραφθορά του αρχαίου ονόματος Ιωλκός (Ιωλκός > Γιωλκός > Γώλος > Βώλος ή Βόλος). Αλλοι πάλι υποστηρίζουν ότι η ονομασία Βόλος προήλθε από το όνομα Φόλος, που κατά την μυθολογία ήταν πλούσιος γαιοκτήμονας της περιοχής. Κατά μία τρίτη εκδοχή, η λέξη Γώλος ή Βόλος προέρχεται από την σλαβική λέξη golo, που σημαίνει γυμνός/φαλακρός (ίσως και τόπος χωρίς δέντρα). Τέλος, κατά μία τέταρτη εκδοχή, η ονομασία Βόλος είναι παραφθορά της ιταλικής λέξης golfo, που σημαίνει κόλπος. Γεγονός πάντως είναι ότι το τοπωνύμιο Βόλος εμφανίστηκε γύρω στον 14ο αι. και χρησιμοποιήθηκε πρώτα για το χωριό που είναι χτισμένο στους πρόποδες του Πηλίου και που σήμερα αποκαλείται Ανω Βόλος.

 

Μυθολογία

Η περιοχή της Μαγνησίας αναφέρεται σε μερικούς από τους πιο σημαντικούς ελληνικούς μύθους. Γενάρχης της περιοχής υπήρξε ο Μάγνης, γιος του Αιόλου, ο οποίος εγκαταστάθηκε στο Πήλιο. Στο Πήλιο κατοικούσαν οι Κένταυροι, ιππόμορφα όντα που προήλθαν από την ένωση του Ιξίωνα και της Νεφέλης. Γνωστός Κένταυρος της μυθολογίας ήταν ο Χείρων, ο οποίος μεσολάβησε για τον γάμο του Πηλέα με την Θέτιδα, που έγινε στο Πήλιο. Στην διάρκεια του γάμου και εξαιτίας του μήλου της Έριδος, προκλήθηκε ο Τρωικός πόλεμος.Κοντά στον σοφό Κένταυρο Χείρωνα μαθήτευσε ο Ασκληπιός, πατέρας της ιατρικής, καθώς και ο Αχιλλέας. Από την Μαγνησία, επίσης, ξεκίνησε η Αργοναυτική εκστρατεία, που σχετίζεται ιστορικά με την απαρχή της τεχνικής επεξεργασίας του χρυσού στον ελλαδικό χώρο.

 

Ιστορία

Η περιοχή του Βόλου, η αρχαία Μαγνησία, συγκαταλέγεται ανάμεσα στις πρώτες περιοχές που κατοικήθηκαν στον ελλαδικό χώρο. Οι οικισμοί που ανακαλύφθηκαν στα κοντινά χωριά Σέσκλο και Διμήνι χρονολογούνται από την 7η χιλιετία π.Χ., ενώ η πολιτισμική παρουσία στον χώρο συνεχίζεται αδιάκοπη μέχρι σήμερα.

 

Στα αρχαία χρόνια

Η ευρύτερη περιοχή του Βόλου συγκεντρώνει μερικές από τις σημαντικότερες νεολιθικές θέσεις ολόκληρης της Βαλκανικής χερσονήσου. Οι αρχαιολογικές έρευνες στην περιοχή έχουν φέρει στο φως σαράντα περίπου νεολιθικούς οικισμούς (7η και 8η χιλιετία π.Χ.), αρκετοί από τους οποίους εξακολούθησαν τις δραστηριότητές τους και κατά την διάρκεια της εποχής του χαλκού (3000-1500 π.Χ.). Οι σημαντικότεροι νεολιθικοί οικισμοί ανακαλύφθηκαν από τον αρχαιολόγο Χρήστο Τσούντα στις αρχές του 20ου αι. στο Σέσκλο και το Διμήνι. Στους χώρους αυτούς, οι έρευνες ανέδειξαν χαρακτηριστικά γραπτά κεραμικά, κοκάλινα και λίθινα εργαλεία, καθώς και αντικείμενα από οψιδιανό που προερχόταν από την Μήλο.

 

Σημαντικές μυκηναϊκές θέσεις έχουν ανακαλυφθεί στον λόφο των Αγίων Θεοδώρων, στην σημερινή συνοικία του Βόλου Παλιά, και στα Πευκάκια. Στην μυκηναϊκή περίοδο χρονολογείται η ίδρυση της Ιωλκού, σημαντικού οικονομικού και πνευματικού κέντρου της περιοχής, που συνδέεται άμεσα με τον ξακουστό μύθο της Αργοναυτικής εκστρατείας. Παλαιότεροι ερευνητές εκτιμούσαν ότι η θέση της Ιωλκού ήταν στα Παλιά. Ωστόσο, νεότερα αρχαιολογικά ευρήματα τεκμηριώνουν την άποψη ότι η έδρα των βασιλιάδων της Ιωλκού δεν ήταν στα Παλιά, αλλά στο Διμήνι. Εκεί βρισκόταν το κέντρο των οικονομικών δραστηριοτήτων που βασίζονταν στην γεωργία και την κτηνοτροφία, ενώ οι εμπορικές δραστηριότητες γίνονταν από το λιμάνι στα Πευκάκια. Στην κλασική περίοδο (6ος αι. π.Χ.) ήκμασαν οι Παγασές, οι οποίες υπήρξαν επίνειο των Φερών.

 

Το 293/92 π.Χ. ο βασιλιάς της Μακεδονίας Δημήτριος ο Πολιορκητής ίδρυσε στην χερσόνησο που σήμερα αποκαλείται Πευκάκια την πόλη Δημητριάδα, συνενώνοντας τις Παγασές με διάφορες γειτονικές κώμες. Η Δημητριάδα αποτέλεσε ισχυρό στρατιωτικό σταθμό και ορμητήριο των Μακεδόνων. Παράλληλα εξελίχτηκε σε σημαντικό εμπορικό κέντρο κατά την περίοδο από το 217 έως το 168 π.Χ. Η πόλη ήταν χτισμένη σύμφωνα με το ιπποδάμειο σύστημα και περιβαλλόταν από ισχυρό τείχος. Στο ανατολικό τμήμα της πόλης βρίσκονταν το ανάκτορο, νότια η αγορά και δυτικά το θέατρο. Στην περιοχή έχουν βρεθεί πολλές επιτύμβιες στήλες που δίνουν ενδιαφέροντα στοιχεία για την οικονομία, την κοινωνία και την τέχνη της εποχής. Το 197 π.Χ. η Δημητριάδα έπεσε στα χέρια των Ρωμαίων. Από τα πρωτοχριστιανικά έως τα μεταβυζαντινά χρόνια Η Δημητριάδα εξακολούθησε να ακμάζει και κατά την διάρκεια της ρωμαϊκής κατάκτησης. Μαζί με τις Φθοιώτιδες Θήβες, που βρίσκονταν στην σημερινή Νέα Αγχίαλο, ήταν τα σημαντικότερα κέντρα της παλαιοχριστιανικής και βυζαντινής Θεσσαλίας, αποτελώντας την διέξοδο της ενδοχώρας προς την θάλασσα. Μάλιστα, από τον 5ο αι. μ.Χ., η Δημητριάδα έγινε έδρα επισκόπου. Στα τέλη του 6ου αι., εξαιτίας των σλαβικών επιδρομών, οι Φθοιώτιδες Θήβες εγκαταλείφθηκαν, ενώ οι κάτοικοι της Δημητριάδας κατέφυγαν για προστασία στο λόφο των Αγίων Θεοδώρων στα Παλιά, όπου προϋπήρχε οικισμός οχυρωμένος από τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό (551 μ.Χ.). Τους επόμενους αιώνες η πόλη έχασε την σημασία της, καθώς ήταν επισφαλής στις επιθέσεις Σαρακηνών πειρατών. Το 1204, μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους, η Δημητριάδα δόθηκε στους Μελισσηνούς, ονομαστή βυζαντινή οικογένεια. Τον 14ο αι., συναντάται για πρώτη φορά το τοπωνύμιο Βόλος. Το 1423 το κάστρο των Παλαιών έπεσε στα χέρια των Τούρκων. Τότε οι χριστιανοί κάτοικοι άρχισαν να εγκαταλείπουν τις παραλιακές περιοχές και να μεταναστεύουν στα υψώματα του Πηλίου. Προς το τέλος του 16ου αι., η έδρα του επισκόπου Δημητριάδος μεταφέρθηκε στον ’νω Βόλο.

 

Η Τουρκοκρατία

Την περίοδο της Τουρκοκρατίας, η οικονομική και πνευματική δραστηριότητα της περιοχής μεταφέρθηκε στο Πήλιο, το οποίο ευνοήθηκε από το καθεστώς προνομίων που του είχαν παραχωρήσει οι Οθωμανοί κατακτητές. Από τον 17ο αι. και μέχρι την Επανάσταση του 1821, το Πήλιο εξελίχθηκε σε ένα από τα σημαντικότερα πρωτοβιομηχανικά και πνευματικά κέντρα του ελλαδικού χώρου. Κατά την ίδια περίοδο, το κάστρο του Βόλου ήταν αποκλειστικός χώρος των Οθωμανών, όπου απαγορεύονταν ή αποφεύγονταν η εγκατάσταση χριστιανών.Κατά το ξέσπασμα της ελληνικής επανάστασης του 1821, τα χωριά του Πηλίου πήραν το μέρος των επαναστατών, αλλά οι Τούρκοι κατόρθωσαν, με την βία, να καταστείλουν την εξέγερση μέσα σε έναν χρόνο (1822). Το κάστρο του Βόλου πολιορκήθηκε από σπετσιώτικα καράβια χωρίς επιτυχία. Η σημερινή πόλη του Βόλου άρχισε να κτίζεται έξω από το παλιό κάστρο λίγο μετά το 1830. Η ευνοϊκή γεωγραφική της θέση, λόγω του λιμανιού, συνέβαλε στην εξέλιξή της σε οικονομικό κέντρο της Θεσσαλίας. Μετά τον Ρωσοτουρκικό Πόλεμο του 1877 και την διάσκεψη της Κωνσταντινούπολης (1881), η Θεσσαλία παραχωρήθηκε στο νεοελληνικό κράτος, και στις 2 Νοεμβρίου του 1881, ο Ελληνικός Στρατός εισήλθε στην πόλη του Βόλου.Κατά τον «άτυχο» Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897, ο Βόλος έπεσε ξανά στα χέρια των Τούρκων. Οι κάτοικοι της περιοχής αναγκάστηκαν να ζητήσουν καταφύγιο σε γειτονικά νησιά, αλλά μετά από λίγους μήνες οι Τούρκοι αποχώρησαν και έτσι Βολιώτες και Πηλιορείτες επέστρεψαν στα σπίτια τους.

 

Στα νεότερα χρόνια

Δύο χρόνια μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλίας, με βασιλικό διάταγμα της 31ης Μαρτίου 1883 (ΦΕΚ 126), ιδρύθηκε ο Δήμος Παγασών, ο προκάτοχος του σημερινού Δήμου Βόλου. Η ανάπτυξη της νέας πόλης ήταν ραγδαία. Η βιοτεχνική και γεωργική παράδοση του Πηλίου, το λιμάνι του καθώς και τα παροικιακά κεφάλαια που εισέρρευσαν στην περιοχή ήταν μερικοί από τους παράγοντες που ευνόησαν την οικονομική εξέλιξη της πόλης με κύριες κατευθύνσεις το εμπόριο και την βιομηχανία. Η ευνοϊκή θέση και η αλματώδης οικονομική εξέλιξη της πόλης προσέλκυσαν κατοίκους και επενδυτές από άλλες περιοχές. Η σύντομη κατάληψη του Βόλου κατά την διάρκεια του ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897 δεν είχε μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην ανάπτυξή του.Το 1886, ολοκληρώθηκε η σιδηροδρομική σύνδεση του Βόλου με την Λάρισα και την Καλαμπάκα. Το 1895 επίσης, άρχισε την λειτουργία της η σιδηροδρομική γραμμή Βόλου-Λεχωνίων, που επεκτάθηκε έως τις Μηλιές το 1904. Παράλληλα, το 1892, ξεκίνησαν τα έργα διαμόρφωσης του λιμανιού που συνεχίστηκαν και μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, για να καλυφθούν οι ολοένα αυξανόμενες ανάγκες διακίνησης εμπορευμάτων. Ας σημειωθεί ότι το 1919, το λιμάνι του Βόλου ήταν το πρώτο σε εξαγωγές καπνών στην Ελλάδα, με ποσοστό εξαγωγών 30%Συγκεντρώνοντας όλες τις προϋποθέσεις και κεφάλαια, εργατική δύναμη, διευρυμένη εσωτερική αγορά, πρόσβαση στις πρώτες ύλες , ο Βόλος εξελίχθηκε προπολεμικά σε σημαντικό βιομηχανικό κέντρο. Οι κυριότεροι κλάδοι της βιομηχανίας ήταν τα τρόφιμα, το μέταλλο, ο καπνός, η υφαντουργία και η βυρσοδεψία.

 

Παράλληλα με την οικονομική άνθηση, αναπτύχθηκε σημαντική πολιτιστική και κοινωνική δραστηριότητα. Το 1894 θεμελιώθηκε το Δημοτικό Θέατρο, ενώ το 1896 ιδρύθηκε ο Γυμναστικός Σύλλογος Βόλου. Το 1908, άρχισε να λειτουργεί το Ανώτερο Δημοτικό Παρθεναγωγείο, το οποίο διηύθυνε ο πρωτοπόρος παιδαγωγός Αλέξανδρος Δελμούζος και που έμελλε να κλείσει βιαίως μόνον τρία χρόνια αργότερα. Το 1908 επίσης ιδρύθηκε το Εργατικό Κέντρο Βόλου, το πρώτο στην Ελλάδα. Η οικονομική άνθιση της νέας πόλης του Βόλου προσέλκυσε και άτομα άλλων εθνικών ή θρησκευτικών ομάδων. Δεν είναι τυχαίο ότι στον Βόλο υπάρχει εβραϊκή συναγωγή και καθολική εκκλησία, οι οποίες φτιάχτηκαν στις αρχές του 20ού αι. Στον Βόλο γεννήθηκε και ο διάσημος ιταλός ζωγράφος Τζόρτζιο ντε Κίρικο, γιος του μηχανικού Εβαρίστο ντε Κίρικο, που σχεδίασε την σιδηροδρομική γραμμή Βόλου-Μηλεών. Η Μικρασιατική Καταστροφή έφερε νέο αίμα στην ανεπτυσσόμενη πόλη του Βόλου, την περίοδο που είχε μεγάλη ανάγκη από εργατικά χέρια. Οι πρόσφυγες από την Μικρά Ασία αρχικά εγκαταστάθηκαν στους άδειους χώρους της πόλης. Γύρω από την Πλατεία Ρήγα Φεραίου, έστησαν ολόκληρη παραγκούπολη, η οποία καταστράφηκε από πυρκαγιά το 1930. Σιγά-σιγά, οι νέοι κάτοικοι του Βόλου μετακινήθηκαν προς τα ΒΔ προάστια της πόλης, στα «Προσφυγικά», που αργότερα αποτέλεσαν τον πυρήνα της Νέας Ιωνίας Βόλου. Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος ανέκοψε προσωρινά την εξέλιξη της πόλης. Την περίοδο 1941-1944 ο Βόλος δοκιμάστηκε σκληρά από την Ιταλική και αργότερα τη γερμανική κατοχή. Η περίοδος αυτή είναι η μόνη κατά την οποία, ο πληθυσμός της πόλης παρουσίασε μείωση. Πολλά μέλη των αντιστασιακών οργανώσεων, αλλά και απλοί άμαχοι πολίτες βρήκαν τραγικό θάνατο στους δρόμους της πόλης (ιδιαίτερα από τους δωσίλογους της ΕΑΣΑΔ), στους χώρους εκτέλεσης (όπως η πλατεία Ελευθερίας) και στη διαβόητη «Κίτρινη Αποθήκη», που οι Γερμανοί και οι ντόπιοι συνεργάτες τους χρησιμοποιούσαν ως φυλακή. Η εβραϊκή κοινότητα του Βόλου, μία από τις αρχαιότερες της Ελλάδας είχε τις λιγότερες απώλειες από κάθε άλλη εβραϊκή κοινότητα στην Ελλάδα, χάρη στην έγκαιρη και δυναμική παρέμβαση και κινητοποίηση του ΕΑΜ,ΕΛΑΣ, αλλά και την επιτυχή συνεννόηση του Μητροπολίτη Δημητριάδος Ιωακείμ και του Αρχιραββίνου Βόλου Μωϋσή Πέσαχ για την εκκένωση του Βόλου από τους εβραϊκής καταγωγής πολίτες, έπειτα και από τα γεγονότα της Θεσσαλονίκης (εκτοπισμός των εβραίων της πόλης στα στρατόπεδα συγκέντρωσης). (Σήμερα, η εβραϊκή παροικία του Βόλου αριθμεί μόνον εκατό περίπου ψυχές, επειδή οι περισσότεροι εβραίοι εγκατέλειψαν τον Βόλο μετά τον πόλεμο για να εγκατασταθούν στο Ισραήλ ή αλλού.)

 

Προπολεμικά ο Βόλος εξελίχθηκε σε ένα από τα σημαντικότερα πολεοδομικά συγκροτήματα της Ελλάδας, από οικονομική και δημογραφική άποψη. Τον Μάιο του 1947, με βασιλικό διάταγμα ιδρύθηκε ο Δήμος Νέας Ιωνίας Βόλου. Στις 26 Φεβρουαρίου του 1954, το Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου Παγασών, αποφάσισε την μετονομασία της δημοτικής Αρχής σε «Δήμος Βόλου». Την επόμενη χρονιά, δύο σεισμοί, στις 19 Απριλίου και στις 21 Απριλίου 1955, κατέστρεψαν σχεδόν το ένα τέταρτο των κτισμάτων και η πόλη άλλαξε φυσιογνωμία. Ορισμένα από τα νεοκλασικά κτίρια του του προπολεμικού Βόλου χάθηκαν για πάντα και στην θέση τους εμφανίστηκαν τα μικρά μετασεισμικά σπίτια. Δυστυχώς και αυτές οι όμορφες μετασεισμικές μονοκατοικίες χάθηκαν στην εποχή της αντιπαροχής (1970�2000), για να μετατραπούν σε άμορφες πολυκατοικίες.

 

Ο σημερινός Βόλος

Η βιομηχανική ανάπτυξη που γνώρισε ο Βόλος έως τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια δεν είχε ανάλογη συνέχεια κατά το δεύτερο μισό του 20ού αι. Μεγάλα εργοστάσια όπως η καπνοβιομηχανία Ματσάγγου, οι σιδηρουργίες Γκλαβάνη και Σταματελόπουλου, και η υφαντουργία Παπαγεωργίου έπαψαν να λειτουργούν. Η λειτουργία της Βιομηχανικής Ζώνης από το 1969 οδήγησε σε μία προσωρινή βιομηχανική άνθιση με την εγκατάσταση νέων βιομηχανιών. Όμως στα μέσα της δεκαετίας του 1980, η αποβιομηχάνιση του Βόλου άρχισε να γίνεται πλέον γεγονός. Σήμερα, στην περιοχή εξακολουθούν να λειτουργούν ορισμένες μεγάλες βιομηχανικές μονάδες, όπως το εργοστάσιο «Όλυμπος» της ΑΓΕΤ «Ηρακλής», η «Χαλυβουργία Ελλάδος» πρώην Χαλυβουργία Θεσσαλίας, το εργοστάσιο ρητίνης PET της VPI, το εργοστάσιο χαλυβδόφυλλων της Κόντι, το εμφιαλωτήριο της ΕΨΑ, κ.ά. Ωστόσο, η οικονομία του Βόλου στηρίζεται πλέον κατά κύριο λόγο στο εμπόριο, τις υπηρεσίες και τον τουρισμό, και κατά δεύτερο λόγο στην βιοτεχνία και την βιομηχανία. Το 1984 ιδρύθηκε το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας με έδρα τον Βόλο και σχολές ή τμήματα σε όλες τις θεσσαλικές πόλεις. Το Πανεπιστήμιο, το οποίο δέχτηκε τους πρώτους φοιτητές το 1989, έδωσε μία νέα πνοή στην πνευματική ζωή του Βόλου, πνοή που η πόλη την είχε απολύτως ανάγκη. Στα καλλιτεχνικά του Βόλου αξίζουν να σημειωθούν το Δημοτικό Θέατρο, το Ωδείο, καθώς και η Συμφωνική Ορχήστρα της πόλης. Το 2004, ο Βόλος έγινε «ολυμπιακή πόλη», αφού φιλοξένησε ορισμένους αγώνες ποδοσφαίρου στα πλαίσια των Ολυμπιακών Αγώνων. Οι αγώνες έγιναν στο νέο υπερσύγχρονο Πανθεσσαλικό Στάδιο, το οποίο κατασκευάστηκε για τις ανάγκες των Ολυμπιακών Αγώνων.Αξιοποιώντας την παράδοση των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004, ο Βόλος διοργάνωσε το Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Γυμναστικής και τμήμα του Παγκοσμίου Πρωταθλήματος Μπιλιάρδου το 2006, ενώ έχει υποβάλει υποψηφιότητα από κοινού με τη Λάρισα για τη συνδιοργάνωση των Μεσογειακών Αγώνων του 2013.

 

Αξιοθέατα

Στην πόλη του Βόλου

Το Αρχαιολογικό Μουσείο Βόλου, όπου φυλάσσονται μερικά εξαιρετικά προϊστορικά ευρήματα από την περιοχή.

Το Κέντρο Τέχνης «Τζόρτζιο ντε Κίρικο», με συχνές θεματικές εκθέσεις και μόνιμη συλλογή.

Ο Ναός της Αγίας Τριάδας, κοντά στο Νοσοκομείο Βόλου, με τις μοναδικές αγιογραφίες που φιλοτέχνησε ο Γιώργος Γουναρόπουλος.

Ο Μητροπολιτικός Ναός του Αγίου Νικολάου, δημιούργημα του αρχιτέκτονα Αριστοτέλη Ζάχου με αγιογραφίες του Αγήνορα Αστεριάδη.

Το Σπίτι με το Τριαντάφυλλο, στην γωνία των δρόμων Ανθίμου Γαζή και Βλαχάβα, όπου έζησε η ζωγράφος Χρυσούλα Ζώγια.

Το υπερσύγχρονο Πανθεσσαλικό Στάδιο, όπου έγιναν μερικοί αγώνες ποδοσφαίρου στα πλαίσια των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004.

Τα τσιπουράδικα σε απόμερους δρόμους της πόλης, αλλά και στα προσφυγικά της Νέας Ιωνίας.

Στην τριγύρω περιοχή

Οι νεολιθικοί οικισμοί του Σέσκλου και του Διμηνίου.

Το τρενάκι του Πηλίου, ο θρυλικός Μουτζούρης, για μια βόλτα από τα ’νω Λεχώνια έως τις Μηλιές.

Το Αρχοντικό Κοντού στην Ανακασιά με τις μοναδικές τοιχογραφίες του Θεόφιλου.

Η Βιβλιοθήκη της Ζαγοράς

 

 

ΚΕΝΤΑΥΡΟΣ ΧΕΙΡΩΝΑΣ

 

Ο Κένταυρος Χείρωνας είναι ο πιο γνωστός από τους Κένταυρους. Γιος του Κρόνου και της Ωκεανίδας Φιλύρας και δάσκαλος πολλών γνωστών μυθολογικών ηρώων. Είναι ο πρώτος που χρησιμοποίησε βότανα για τη θεραπεία ασθενειών και τραυμάτων.

 

Σύμφωνα με το μύθο ο Χείρωνας ανήκε στην ξεχωριστή εκείνη φυλή των Κενταύρων, οι οποίοι είχαν θεϊκή καταγωγή και, σε αντίθεση με τους υπόλοιπους Κένταυρους, ήταν σοφοί, δίκαιοι, καλόκαρδοι, φίλοι και συμπαραστάτες των ανθρώπων.

 

Οι Έλληνες διηγούνταν ότι ο Κρόνος, ο πατέρας του Δία, ερωτεύτηκε με πάθος παράφορο την πανέμορφη Ωκεανίδα Φιλύρα. Η δύστυχη, φοβούμενη την οργή της γυναίκας του Κρόνου Ρέας, προσπάθησε να αποκρούσει τον Κρόνο. Ο πανίσχυρος θεός εξακολούθησε να πολιορκεί στενά το αντικείμενο του πόθου του. Τότε ο Κρόνος μεταμορφώθηκε σε περήφανο άτι και η Νύμφη μαγεμένη από την ομορφιά του το πλησίασε να το χαϊδέψει. Από την ένωση αυτή γεννήθηκε ο Κένταυρος Χείρωνας.

 

Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, η Ρέα, που είχε αντιληφθεί τις προθέσεις του συζύγου της, παρακολουθούσε με άγρυπνο μάτι τις κινήσεις του. Καταδίωξε το ζευγάρι και τους συνέλαβε την ώρα που ανέμελοι γεύονταν τον έρωτά τους. Ο Κρόνος θέλοντας να ξεγελάσει την έξαλλη Ρέα, πήρε τη μορφή αλόγου, ενώ η δυστυχισμένη Φιλύρα, κυνηγημένη από τη ζηλόφθονη Ρέα, κατέφυγε στο Πήλιο. Εκεί έφερε στον κόσμο το παιδί που έσπειρε στα σπλάχνα της ο θεός.

 

Ορισμένοι διηγούνταν ότι η άτυχη νύμφη, προκειμένου να γλιτώσει την εκδικητική μανία της θεάς, μεταμορφώθηκε στο ομώνυμο δέντρο.

 

Ο Χείρωνας ανατράφηκε στο Πήλιο και σύντομα η φήμη για τη σοφία, τις γνώσεις και την αρετή του εξαπλώθηκε σ' ολόκληρη την Ελλάδα. Νέοι απ' όλα τα μέρη της χώρας μαθήτευαν κοντά του και μοιράζονταν τον πλούτο της καρδιάς και του πνεύματός του. Δίδασκε την ιατρική, τη μουσική, την πολεμική και την κυνηγετική τέχνη. Χρησιμοποιούσε θεραπευτικά βότανα, με τα οποία γιάτρευε τους άρρωστους και τους τραυματίες.

 

Παντρεύτηκε την πανέμορφη νύμφη Χαρικλώ και απέκτησε μαζί της μια κόρη, την Ωκυρρόη, που είχε μαντικές ικανότητες.

 

Κοντά του ανατράφηκαν και μαθήτεψαν πολλοί γνωστοί μυθολογικοί ήρωες. Ένας απ' αυτούς υπήρξε ο θεός Ασκληπιός, γιος του Απόλλωνα και της νύμφης Κορωνίδας ή κατ' άλλους της θυγατέρας του βασιλιά της Μεσσηνίας Αρσινόης. Από τον Χείρωνα ο Ασκληπιός έμαθε την τέχνη της ιατρικής και της χρήσης των βοτάνων.

 

Μαθητής του υπήρξε επίσης και ο Ιάσονας, γιος του Αίσονα. Όταν ο Πελίας έκλεψε το θρόνο από τον Αίσονα, ο δεύτερος φοβούμενος για την τύχη του νεογέννητου Ιάσονα, διέδωσε ότι το παιδί γεννήθηκε νεκρό και κρυφά το μετέφερε στη σπηλιά του Χείρωνα στο Πήλιο. Εκεί ανατράφηκε ο Ιάσονας συντροφιά με τη Φιλύρα, τη Χαρικλώ και την Ωκυρρόη, μέχρι τα είκοσί του χρόνια. Διδάχτηκε από τον Χείρωνα τη στρατιωτική τέχνη και έγινε άριστος, τολμηρός και γενναίος πολεμιστής.Σύμφωνα με το μύθο, κοντά στον Χείρωνα μαθήτεψαν ακόμη οι Διόσκουροι και ο Ακταίος.

 

Οι Έλληνες διηγούνταν ότι ο Ακταίος διδάχτηκε από το σοφό δάσκαλο την κυνηγετική τέχνη. Έγινε άριστος κυνηγός και περνούσε τις μέρες του στα δάση. Η μοίρα όμως φύλαγε τραγικό τέλος στον ωραίο, γενναίο και ατρόμητο νέο.

 

Μια μέρα που ο Ακταίος κυνηγούσε στα καταπράσινα δάση του Πηλίου, κοντά στην πηγή Παρθένιο, αντίκρισε την υπέροχη θεά Αρτέμιδα να λούζεται γυμνή, συντροφιά με τις Νύμφες. Η ομορφιά θάμπωσε το νέο που παρέμεινε στη θέση του εκστατικός. Μόλις τον αντιλήφθηκε η παρθένα θεά έγινε έξαλλη από θυμό και έπεσε βαριά πάνω στον άτυχο νέο η οργή και η κατάρα της. Ο Ακταίος μεταμορφώθηκε σε ελάφι, που κατασπαράχτηκε από τα ίδια του τα σκυλιά. Έπειτα, εκείνα αλυχτώντας ξέφρενα, έφτασαν στη σπηλιά του Χείρωνα, αναζητώντας τον κύριό τους. Ο Χείρωνας, θλιμμένος για τον άδικο χαμό, έφτιαξε ομοίωμα του ωραίου Ακταίου και τότε τα σκυλιά ημέρωσαν.

 

Στο ποίημα του Ησίοδου "Χείρωνος υποθήκαι" αναφέρεται ο τρόπος με τον οποίο ο Χείρωνας ανέθρεψε το θρυλικό ήρωα Αχιλλέα, γιο του Πηλέα και της Θέτιδας.

 

Ο Χείρωνας συνδεόταν με παλιά φιλία με τον Πηλέα. Ήταν αυτός που τον συμβούλεψε με ποιο τρόπο θα κέρδιζε την αγάπη της περήφανης Θέτιδας. Στους γάμους τους μάλιστα του χάρισε θαυματουργό δόρυ που είχε τη δυνατότητα να θεραπεύει τα τραύματα που προκαλούσε.

 

Όταν η Θέτιδα εγκατέλειψε τον Πηλέα, εκείνος ανέθεσε την ανατροφή του γιου του Αχιλλέα στο σοφό Κένταυρο. Οι δυο μυθικοί ήρωες συνδέθηκαν με μια σχέση αγάπης, φιλίας και αλληλοεκτίμησης. Ο Χείρωνας έτρεφε το νέο με "εντόσθια λιονταριών και κάπρων και με μεδούλι αρκούδας", γι' αυτό ο Αχιλλέας έγινε ατρόμητος και ανίκητος. Του πρόσφερε όλη του τη σοφία και τις γνώσεις και του δίδαξε όλες του τις τέχνες.

 

Αλίμονο, το τέλος του πάνσοφου αυτού και ενάρετου Κένταυρου ήταν τραγικό. Κατά το μύθο, όταν οι Λαπίθες, με τη βοήθεια του Θησέα, έδιωξαν τους Κένταυρους από το Πήλιο, ο Χείρωνας έφτασε στον Μαλέα, όπου και εγκαταστάθηκε.

 

Όταν αργότερα ο ημίθεος Ηρακλής καταδίωξε τους Κένταυρους της Φολόης, αυτοί ζήτησαν προστασία στη σπηλιά του Χείρωνα. Κατά τη φοβερή συμπλοκή, ένα από τα φαρμακερά βέλη του Ηρακλή διαπέρασε το μπράτσο του Κένταυρου Έλατου και καρφώθηκε στο γόνατο του Χείρωνα. Η πληγή ήταν βαθιά και αιμορραγούσε. Ο πόνος ήταν αβάστακτος. Μάταια προσπάθησε ο αγαθός Κένταυρος με βότανα να θεραπεύσει την πληγή, για να γλυκάνει ο πόνος. Ούτε οι προσπάθειες του Ηρακλή, ούτε τα πικρά δάκρυα του νεαρού μαθητή του Αχιλλέα, στάθηκαν ικανά να ημερώσουν τον πόνο που έσκιζε τα σωθικά του Χείρωνα και κατακτούσε τη σκέψη του.

 

Η αθανασία που του χάρισε ο πατέρας του, ο Κρόνος, του ήταν πια ανώφελη. Η υπόσχεση μιας ζωής απέθαντης, μ' ένα σώμα νικημένο από την αρρώστια και κατακτημένο από τους πόνους, τον τρόμαζε. Ζήτησε τότε από τους θεούς τον οίκτο τους. Προτίμησε να ανταλλάξει την αθανασία του μ' ένα λυτρωτικό θάνατο και οι θεοί εισάκουσαν την παράκλησή του και η αθανασία του Χείρωνα μεταβιβάστηκε στον Προμηθέα, ο οποίος πήρε τη θέση του τραγικού Κένταυρου στον Όλυμπο. Μετά το θάνατο του Χείρωνα, ο Δίας τον τοποθέτησε στον Ουρανό, μεταμορφώνοντάς τον στον αστερισμό του Τοξότη.

Σημείωση: Το άρθρο βασίστηκε εν μέρει σε κείμενα που δημοσιεύτηκαν στον ιστοχώρο του Δήμου Βόλου.

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

^{_{Η Αργοναυτική εκστρατεία}}

^{_{Ο σκοπός της Αργοναυτικής εκστρατείας ήταν να φέρουν στον βασιλιά Πελία το Χρυσόμαλλο δέρας από την Κολχίδα (Αία), η οποία βρισκόταν στο βάθος της Μαύρης Θάλασσας.}}

^{_{Το Χρυσόμαλλο δέρας ανήκε στο κριάρι, στο οποίο ανέβηκε ο Φρίξος, για να ξεφύγει από τον πατέρα του, βασιλιά του Ορχομενού της Βοιωτίας, και την μητριά του, που ήταν έτοιμοι να τον θυσιάσουν. Ο Φρίξος τελικά έφθασε στην αυλή του βασιλιά Αιήτη, ο οποίος τον δέχθηκε με τιμές και του έδωσε την κόρη του για γυναίκα. Όταν ο Φρίξος θυσίασε το κριάρι στον Δία, χάρισε το δέρμα του στον Αιήτη, ο οποίος το κρέμασε σε μια βαλανιδιά στο άλσος του Άρη και έβαλε έναν δράκοντα να το φυλά, μέρα και νύχτα.}}

^{_{Η αιτία της αργοναυτικής εκστρατείας ήταν η ακόλουθη: Ο βασιλιάς Πελίας της Λοκρίδας στην Θεσσαλία, είχε λάβει χρησμούς ότι θα βρει τον θάνατο από έναν απόγονο του Αιόλου και να φυλάγεται από έναν άνδρα, που θα φοράει ένα σανδάλι. Όταν ο Πελίας είδε τον Ιάσονα μπροστά του, να φοράει ένα σανδάλι μόνο στο δεξί του πόδι, για να τον απομακρύνει από κοντά του, του έδωσε εντολή να φέρει πίσω το Χρυσόμαλλο δέρας.}}

^{_{Στην εκστρατεία πήραν μέρος όλοι οι ήρωες της Ελλάδος, πενήντα τον αριθμό, συμπεριλαμβανομένου και του Ηρακλή. Ανάμεσα τους ήταν οι Διόσκουροι, Κάστωρ και Πολυδεύκης, ο Ίδας και Λυνκέας, ο Ορφέας, ο Πηλέας, ο Μελέαγρος, ο Τυδέας, ο Αμφιάραος, και η κυνηγός Αταλάντη, η μόνη γυναίκα.}}

^{_{Ο αρχηγός της εκστρατείας ήταν ο Ιάσονας και όταν ζήτησαν από τον Ηρακλή, ο οποίος είχε μόλις φέρει σε πέρας τον άθλο του Ερυμάνθου κάπρου, να αναλάβει την αρχηγία, δεν το δέχθηκε.}}

^{_{Το πλοίο για το ταξίδι, το κατασκεύασε ο Άργος, ο γιος του Φρίξου, από τον οποίον πήρε και το όνομα του, Αργώ. Ήταν φτιαγμένο από έλατα του όρους Πηλίου, υπό την καθοδήγηση της θεάς Αθηνάς. Είχε πενήντα κουπιά και στην πρύμνη η Αθηνά είχε τοποθετήσει ένα κομμάτι από την ιερή ομιλούσα βαλανιδιά των Δοδόνων.}}

^{_{Απέπλευσαν από τις Παγασές, το λιμάνι της Ιολκού. Όταν το πλοίο έφθασε στην Μυσία, ο Ύλας, ο σύντροφος του Ηρακλή χάθηκε, ενώ πήγε να φέρει νερό και ο Ηρακλής έμεινε πίσω για να τον βρει και έτσι δεν πήρε άλλο μέρος στην εκστρατεία.}}

^{_{Οι αργοναύτες μετά από πολλές περιπέτειες έφθασαν στο στόμιο του ποταμού Φάση, στην Κολχίδα.}}

^{_{Εκεί, ο βασιλιάς Αιήτης υποσχέθηκε να τους δώσει το χρυσόμαλλο δέρας, εάν ο Ιάσονας έσπερνε πρώτα τα εναπομένοντα δόντια του δράκοντα, τα οποία δεν είχε χρησιμοποιήσει ο Κάδμος στις Θήβες και να ζέψει τα δύο βόδια που έβγαζαν φωτιές από τα ρουθούνια τους και είχαν ατσάλινα πόδια.}}

^{_{Ο Ιάσονας με την βοήθεια της Μήδειας, της κόρης του Αιήτη, η οποία τον είχε ερωτευθεί, κατάφερε να πάρει το χρυσόμαλλο δέρμα. Μαζί με την Μήδεια, πήραν τον δρόμο της επιστροφής, αλλά έπεσαν σε μια μεγάλη φουρτούνα και βρέθηκαν στην Ιταλία. Τελικά μετά από πολλές περιπέτειες έφθασαν πίσω στην Ιωλκό.}}

^{_{Οι Αργοναύτες - Οι σύντροφοι του Ιάσονα}}

^{_{Ιάσων, ο αρχηγός της εκστρατείας}}

^{_{Ηρακλής}}

^{_{Άργος των Θεσπιών, κατασκευαστής της Αργώ,}}

^{_{γιος του Φρίξου}}

^{_{Τίφυς ο τιμονιέρης, από Σίφαι της Βοιωτίας}}

^{_{Κάστωρ ο Σπαρτιάτης παλαιστής και ο}}

^{_{Πολυδεύκης ο πυγμάχος αδελφός του ( οι Διόσκουροι)}}

^{_{Ίδας, γιος του Αφαρέως της Μεσσήνης και ο}}

^{_{Λυγκέας, ο παρατηρητής, αδελφός του}}

^{_{Αταλάντη της Καλυδώνος, η παρθένος κυνηγός}}

^{_{Μελέαγρος της Καλυδώνος}}

^{_{Άκαστος, γιος του βασιλιά Πελία}}

^{_{Άκτωρ, γιος του Δίων της Φωκίδος}}

^{_{Άδμητος, πρίγκιπας των Φερών}}

^{_{Αμφιάραος, ο μάντης από το Άργος}}

^{_{Ανκαίος ο Μέγας της Τεγέας, γιος του Ποσειδώνος}}

^{_{Ανκαίος ο Μικρός, Λέλεγες της Σάμου}}

^{_{Ασκάλαφος του Ορχομενού, γιος του Άρη}}

^{_{Αστερίων, γιος του Κομήτη}}

^{_{Αυγείας, γιος του βασιλιά Φορβάς της Ηλείας}}

^{_{Μπούτης των Αθηνών, ο μελισσοκόμος}}

^{_{Καινέας των Λαπήθων}}

^{_{Καλαίς, ο φτερωτός γιος του Βορέα και ο}}

^{_{Ζήτης, ο αδελφός του}}

^{_{Κάνθυς της Εύβοιας}}

^{_{Κήφις, γιος του Αλίου της Αρκαδίας Κορωνός των Λαπήθων, Γυρτών της Θεσσαλίας}}

^{_{Εχίων, γιος του Ερμή}}

^{_{Εργίνος της Μίλητου}}

^{_{Εύφημος του Ταίναρου, ο κολυμβητής}}

^{_{Ευρύαλος γιος του Μεκίστου, ένας από τους Επίγονους}}

^{_{Ευρυδάμας των Δολόπων, από την λίμνη Ξενία}}

^{_{Ύλας των Δρυόπων, Υποκόμος του Ηρακλή}}

^{_{Ίδμων του Άργους, γιος του Απόλλωνα}}

^{_{Ιφικλής, γιος του Θεστίωνος της Αιτωλίας}}

^{_{Ιφιτός, αδελφός του βασιλιά Ευρυσθέα των Μυκηνών}}

^{_{Λαέρτης, γιος του Ακρίσιου από το Άργος}}

^{_{Μελαμπός της Πύλου, γιος του Ποσειδώνος}}

^{_{Μόμψος των Λαπήθων}}

^{_{Ναύπλιος του Άργους, γιος του Ποσειδώνος}}

^{_{Τελαμώνας της Λοκρίδας, πατέρας του Αίαντος}}

^{_{Ορφέας, ο ποιητής από την Θράκη}}

^{_{Παλαίμων, γιος του Ήφαιστου, Αιτωλός}}

^{_{Πυλαίας ο Μυρμιδών}}

^{_{Πηνέλεος, γιος του Ιππάλκιμου της Βοιωτίας}}

^{_{Περικλυμένος της Πύλου, γιος του Ποσειδώνος}}

^{_{Φαληρεύς, ο Αθηναίος τοξότης}}

^{_{Φανός ο Κρητικός, γιος του Διόνυσου και ο}}

^{_{Στάφυλος, ο αδελφός του}}

^{_{Ποίας, γιος του Θαυμακούς της Μαγνησίας}}

^{_{Πολύφημος, γιος του Έλατου της Αρκαδίας}}

^{_{The Argonaut campaign}}

^{_{The purpose of the Argonaut campaign was to bring to King Pelias the Golden Fleece from Colchis (Aia), which was located at the bottom of the Black Sea.}}

^{_{The Golden Fleece belonged to the ram, to which Frixos climbed, to escape from his father, king of Orchomenos of Boeotia, and his mother, who were ready to sacrifice him. Frixos finally arrived at the court of King Aeitis , who received him with honors and gave him his daughter as a wife. When Frixos sacrificed the ram to Zeus, he gave his skin to Aetius , who hung it on an oak tree in the grove of Mars and had a dragon guard it, day and night.}}

^{_{The reason for the Argonaut campaign was the following: King Pelias of Locri in Thessaly, had received spells that he would find death from a descendant of Aeolus and be guarded by a man, who would wear a sandal. When Pelias saw Jason in front of him, wearing a sandal only on his right foot, to keep him away from him, he ordered him to bring back the Golden Fleece.}}

^{_{All the heroes of Greece took part in the campaign, fifty in number, including Hercules. Among them were Dioscuri, Castor and Polydeuces, Idas and Lynkeas , Orpheus, Peleus , Meleagros, Tydeas , Amphiaraus, and the hunter Atalanti, the only woman.}}

^{_{The leader of the campaign was Jason and when they asked Hercules, who had just completed the feat of Erymanthos boar, to take the lead, he did not accept.}}

^{_{The ship for the voyage was built by Argos, the son of Frixos, from whom he took his name, Argo. It was made of fir trees of Mount Pelion , under the guidance of the goddess Athena. It had fifty oars and at the stern Athena had placed a piece of the sacred talking oak of Dodona .}}

^{_{They sailed from Pagases , the port of Iolkos . When the ship arrived in Mysia , Ilas, Hercules' companion, disappeared, while he went to fetch water and Hercules stayed behind to find him, so he did not take part in the campaign.}}

^{_{The Argonauts after many adventures arrived at the mouth of the river Fasi, in Colchis .}}

^{_{There, King Aetius promised to give them the golden fleece, if Jason first sowed the remaining teeth of the dragon, which Cadmus had not used in Thebes, and plucked the two oxen that were firing from their nostrils and had steel legs. .}}

^{_{The Jason with the help of Medea, daughter of Aeetes , which had fallen in love, managed to get the golden skin. Together with Medea, they took the road back, but fell into a great storm and found themselves in Italy. Finally, after many adventures, they arrived back in Iolkos .}}

^_Hercules

^{_{Argos of Thespia , manufacturer of Argo,}}

^{_{son of Frixos}}

^{_{Tifis the helmsman, from Sifa of Boeotia}}

^{_{Castor the Spartan wrestler and}}

^{_{Polydefkis his boxing brother (the Dioscuri)}}

^{_{Idas , son of Afareos of Messina and}}

^{_{Lykeas , the observer, his brother}}

^{_{Atalanti of Kalydonos , the virgin hunter}}

^{_{Meleagros of Kalydonos}}

^{_{Akastos , son of King Pelias}}

^{_{Aktor, son of Dion of Phocis}}

^{_{Admitos, prince of Fera}}

^{_{Amphiaraos, the soothsayer from Argos}}

^{_{Ankaios the Great of Tegea , son of Poseidon}}

^{_{Ankaios o Mikros, Leleges of Samos}}

^{_{Askalafos of Orchomenos, son of Aris}}

^{_{Asterion, son of Comet}}

^{_{Augeia, son of King Forvas of Ilia}}

^{_{Boutis of Athens, the beekeeper}}

^{_{Newcomer of Lapithos}}

^{_{Kalais , the winged son of the North and the}}

^{_{Zitis, his brother}}

^{_{Kanthis of Evia}}

^{_{Kifis , son of Ali of Arcadia Koronos of Lapithos , Gyrton of Thessaly}}

^{_{Echion , son of Hermes}}

^{_{Ergin of Miletus}}

^{_{Euphemistic of Tainaros, the swimmer}}

^{_{Euryale son Mekistou , one of the descendants}}

^{_{Evridamas of Dolopi, from Lake Xenia}}

^{_{Hylas of Dryopon , Viscount of Hercules}}

^{_{Idmon of Argos, son of Apollo}}

^{_{Ifiklis, son of Thestion of Aetolia}}

^{_{Ifitos , brother of King Eurystheus of Mycenae}}

^{_{Laertis, son of Akrisios from Argos}}

^{_{Melambos of Pylos , son of Poseidon}}

^{_{Mompsos the Lapiths}}

^{_{Nafplio of Argos, son of Poseidon}}

^{_{Telamonas of Locri , father of Aiantos}}

^{_{Orpheus, the poet from Thrace}}

^{_{Palaimon , son of Hephaestus, Aetolian}}

^{_{Mylaidon of Pylaia}}

^{_{Pineleos , son of Hippalkimos of Boeotia}}

^{_{Surrounded by Pylos , son of Poseidon}}

^{_{Falireus , the Athenian archer}}

^{_{Fanos the Cretan, son of Dionysus and}}

^{_{Grape , his brother}}

^{_{Phich , son of the Miracles of Magnesia}}

^{_{Polyphemus, son of Elatos of Arcadia}}